واریکوسل یک رگ گشاد شده درون کیسه بیضه و اطراف بیضه ها است که می تواند باعث احساس درد و سنگینی در این ناحیه شود.
رگ های سالم کیسه بیضه دارای دریچه های یک طرفه ای می باشند که به بازگرداندن خون از بیضه ها به قلب، کمک می کنند. در بیماران مبتلا به واریکوسل، این دریچه ها به درستی کار نمی کنند. این نقص موجب انباشتگی خون و در نهایت، بزرگ شدن رگ های این ناحیه می شود.
واریکوسل می تواند منجر به کوچک شدن بیضه ها (آتروفی) شده و خطر ناباروری را افزایش دهد. بعضی از متخصصین بر این باورند که افزایش دمایی که بر اثر تجمع خون در بیضه ها اتفاق می افتد، با پایین آوردن تعداد اسپرم ها و آسیب به اسپرم های باقیمانده می تواند منجر به ناباروری مردان مبتلا به واریکوسل شود.
واریکوسل با توجه به اندازه در یکی از ۳ گروه زیر قرار می گیرد:
بزرگ: به راحتی با یک معاینه ی ساده قابل تشخیص است.
متوسط: با لمس ساده و بدون نیاز به فشار، قابل تشخیص است.
کوچک: وریدها در چنین شرایطی در حالت فشار، قابل لمس هستند. این فشار که از ناحیه ی شکم وارد می شود، باعث انباشتگی لحظه ای بیشتر و در نتیجه بزرگ تر شدن واریکوسل می شود.
واریکوسل در بیضه ی چپ حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد بیشتر از واریکوسل در بیضه ی راست اتفاق می افتد. علت این امر می تواند مربوط به فاکتورهای آناتومی باشد.
برخی از این موارد عبارتند از:
✔زاویه ی ورید تخلیه کننده خون بیضه چپ به ورید کلیوی
✔ نبود دریچه ی آنتی رفلاکس در محل تقاطع رگ های بیضه و ورید کلیوی
✔ فشار بیشتر روی رگ های کلیوی به علت قرارگرفتن بین سرخرگ روده بندی بالایی
(superior mesenteric artery) و آئورت.
همچنین لازم به ذکر است معمولاً یک واریکوسل جدی در بیضه چپ، با واریکوسل ضعیف تر در بیضه راست همراه است. حدود ۳۵ الی ۴۰ درصد مردانی که مبتلا به واریکوسل قابل لمس در بیضه چپ می باشند، مبتلا به واریکوسل دوگانه (در هر دو بیضه) هستند، که در معاینات بعدی خود را نشان می دهد.
علائم واریکوسل چیست؟
درد:
درد بیضه ها به خصوص در زمان ورزش، ایستادن یا نشستن طولانی مدت می تواند یکی از علائم واریکوسل باشد. علت این درد فشار مداوم روی رگ ها است که براثر انباشتگی ایجاد می شود. بلند کردن اجسام سنگین می تواند علائم آزار دهنده را شدیدتر کرده و حتی علت ایجاد واریکوسل باشد. در برخی موارد، واریکوسل دردناک می تواند ظاهری برجسته و قابل مشاهده داشته باشد.
مشکلات باروری:
بین واریکوسل و ناباروری رابطه ی مستقیمی وجود دارد. کم شدن تعداد اسپرم ها، پایین آمدن قدرت حرکتی و کیفیت اسپرم¬ها و تغییر شکل اسپرم¬های باقیمانده، همگی از مواردی هستند که تحت تأثیر واریکوسل اتفاق می افتند. به طور کلی، واریکوسل سبب بالا رفتن دمای بیضه ها می شود. به همین دلیل می تواند شکل، حرکت و عملکرد اسپرم ها را تحت تاثیر قرار دهد و در نتیجه باعث ناباروری مردان گردد.
کوچک شدن بیضه ها (آتروفی):
کوچک شدن بیضه ها از دیگر علائم واریکوسل می باشد. البته در صورت درمان، ممکن است بیضه ی آسیب دیده به اندازه ی عادی خود برگردد.
» در صورتی که واریکوسل درمان نشود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
بیشتر مردان مبتلا به واریکوسل با مشکل خاصی مواجه نمی شوند. ۱۰% مبتلایان به واریکوسل دچار مشکل ناباروری خواهند شد. پس از ۱۶ سالگی، برای تعیین نیاز به درمان واریکوسل، آنالیز مایع منی (semen) به افراد توصیه می شود. در صورتی که نتیجه ی آنالیز مایع منی طبیعی باشد، به افراد توصیه می شود هر ۲ الی ۳ سال آزمایش تکرار شود، زیرا با گذشت زمان کیفیت اسپرم کاهش می یابد.
» پسر نوجوان من به واریکوسل مبتلا شده، آیا اقدام به درمان ضروری است؟
درمان نوجوانان مبتلا به واریکوسل به شرایط بیمار بستگی دارد. حتماً با یک متخصص اورولوژی در این باره مشورت کنید. در موارد زیر بهتر است به فکر درمان واریکوسل باشید:
• احساس درد
• یکی از بیضه ها به صورت واضحی از دیگری کوچک تر شده باشد
• آزمایش منی در ۱۶ سالگی غیرعادی باشد
برخی افراد با وجود خطر کم، درمان زود هنگام را انتخاب می کنند تا احتمال ناباروری در سنین بالاتر را از بین ببرند.
» واریکوسل من علائم آزاردهنده ای ندارد، آیا برای بچه دار شدن باید به فکر درمان آن باشم؟
اصولا واریکوسل هایی که دارای علائم نیستند، نیاز به درمان ندارند. بیشتر متخصصین براین باورند که این موارد واریکوسل در صورت عدم درمان مشکل ساز نخواهند شد. اگر نگران باروری خود هستنید، می توانید با یک آزمایش ساده ی آنالیز مایع منی از تأثیراحتمالی واریکوسل روی کیفیت اسپرم های خود مطمئن شوید.
» افرادی که به علت واریکوسل درد دارند، برای تسکین درد چه کاری می توانند انجام دهند؟
استفاده از لباس زیر مخصوص، به منظور محافظت از کیسه بیضه به تسکین درد واریکوسل کمک می کند. خوابیدن به پشت نیز به تخلیه خون واریکوسل کمک کرده و اغلب درد را تسکین می دهد. مصرف داروهای مسکن (مانند استامینوفن و ایبوپروفن) نیز می تواند باعث کاهش درد شود. در نهایت می توانید با یک متخصص اورولوژی درباره ی درمان کلی واریکوسل مشورت کنید.
» می خواهم برای بچه دار شدن مشکل واریکوسل را درمان کنم، چقدر طول می کشد تا کیفیت مایع منی و اسپرم به حالت سالم برگردد؟
آزمایش های منی معمولاً ۳ تا ۴ ماه پس از درمان انجام می شوند. اما کیفیت مایع منی شما معمولاً از ماه ششم ارتقاء پیدا می کند. البته این زمان در برخی موارد تا یک سال هم طول می کشد.
» طی معاینه ی شخصی، یک توده روی بیضه ی خودم احساس کردم، آیا باید نگران باشم؟
ممکن است ناهنجاری ها در دستگاه تولید مثل مردان به صورت توده ای در کیسه بیضه ظاهر شوند. توده ها اغلب نگران کننده نیستند و تأثیر کمی بر سلامتی افراد دارند. اما گاهی توده ها می توانند نشانه ای از بیماری های بسیار خطرناک باشند. یکی از انواع این توده ها سرطان بیضه است که باید آن را جدی بگیرید و سریعاً به دنبال راهی برای درمان آن باشید. به همین دلیل مراجعه به پزشک در صورت مشاهده توده یا برآمدگی در بیضه بسیار حیاتی است.